Nauka asertywności
Dla wielu osób, które z różnych powodów nie mogą uzyskać specjalistycznej pomocy psychoterapeutycznej pomocna może być autoterapia, w której pacjent może spróbować samodzielnie pokonać fobię. Warto wcześniej sięgnąć po kwestionariusze w celu określenia, który rodzaj lęku jest jej powodem, jakie są jego objawy, w jakich okolicznościach występuje.
Jeśli rozpoznaje się u siebie ataki lęku napadowego, trzeba ustalić czy są one autentyczne czy wynikają z braku konkretnych umiejętności by poradzić sobie z daną sytuacją. W przypadku agorafobii, autoterapia polega na nauce stawianiu czoła sytuacji przy zastosowaniu trzech złotych reguł, które brzmią:
lęk jest nieprzyjemny ale nie wyrządza szkody,
gdy stawiasz czoła lękowi jego poziom z czasem się obniża,
trening czyni mistrza.
Gdy cechą jest lęk i unikanie specyficznych sytuacji np. jedzenia w towarzystwie osób trzecich, co powoduje unikanie sytuacji takich jak jedzenia na stołówce czy w restauracji – jako zadanie, terapeuta nakazał pewnemu pacjentowi by ten zjadł obiad w stołówce pracowniczej mino poczucia, że inni na niego patrzą. W ten sposób po pewnym czasie ów pacjent zyskał pewność siebie i pokonał swój problem. Gdy pozostaje się w sytuacji fobijnej, lęk będzie się stopniowo zmniejszał, aż w końcu osłabnie.
W przypadku braku umiejętności społecznych wiele można się nauczyć poprzez naśladowanie innych osób, które je posiadają. Jeżeli nie przebywało się dotychczas wśród ludzi można to nadrobić zapisując się do jakiegoś klubu lub np. kółka teatralnego, w którym zazwyczaj można sobie przyswoić reguły śmiałego reprezentowania się innym. Niektóre z tych reguł to:
używanie ekspresyjnego tonu,
płynna mowa,
zachowanie niewerbalne,
kontakt wzrokowy.
Brak asertywności oznacza niemożność zrobienia tego, co chce się zrobić w odpowiedniej sytuacji społecznej. Z autopsji znam to z mojej pracy (opisywałem to w tym artykule). Wprawdzie osobowość, a co za tym idzie również umiejętności społeczne kształtują się od chwili narodzin, jednak zachowania ludzkie można zmieniać poprzez naukę. Nauka asertywności polega na ćwiczeniach w warunkach społecznych np.:
podejście do nieznajomej osoby na ulicy i zapytanie o drogę,
skorzystanie z jazdy próbnej w salonie samochodowym,
pójście do prywatnej galerii z pytaniem o ceny eksponatów, co powinno skłonić właściciela do namawiania do kupna,
głośne i wyraźne poproszenie w aptece o paczkę prezerwatyw,
targowaniu ceny.
Wprawdzie opisane przykłady mogą wydawać się krańcowe lub nieracjonalne, jednak szkolenia są skuteczne. Jeśli jakieś ćwiczenie wydaje się niemożliwe do wykonania można stworzyć własne. Warto pamiętać jedną zasadę – należy zrobić coś, o czym się sądziło, że nie potrafi się tego zrobić, powinno się doświadczyć sukcesu.